سب و ناسزا از دیدگاه قرآن و سنت
سب و ناسزا از دیدگاه قرآن و سنت
قرآن در مورد سب و دشنام کفّار میفرماید :« ولا تسبوُّا الذین یدْعون من دون اللَّه فیسبوا عَدْواً بغیر علم ؛ کسانی را که جز خدا را میخوانند و میپرستند ، دشنام و ناسزا مگویید ، زیرا ممکن است آنها نیز خدا را از روی جهالت و نادانی فحش و ناسزا گویند»
استاد علامه طباطبائی هم بیانی هماهنگ با کلام سایر مفسران - اما با ویژگیهای خود - دارد ، ایشان چنین مینویسند: آیه ، یک ادب دینی را یاد میدهد که بدین وسیله مقدسات دینی جامعه حفاظت میشود و ساحت دین از آلوده گشتن به اهانت و سخنان سخیف و رکیک نابخردان و شتم و فحش و ناسزاگوئی سفیهان حفظ میشود.
در آیه ی دیگری از قرآن آمده است ؛ ” یا ایها الذین آمنوا لایَسخَر قومٌ من قومٍ عَسَی أن یکونوا خیراً مِنهُم و لانساء من نساءٍ عَسَی أن یَکُنَّ خیراً منهنَّ ؛ ای ایمان آوردندهها ! مردمی از شما مردمان دیگر را مسخره نکنند ، شاید آنان بهتر از ایشان باشند ، و زنان ، زنان دیگر را مسخره ننمایند شاید اینان بهتر از ایشان باشند . ” « الحجرات آیه 11 »
بررسی چند روایت در زمینه سّب:
از طریق شیعه و سنّی نقل شده است که رسول خدا (ص) فرمود : « سباب المؤمن فسوق … ؛ ناسزاگویی به مؤمن فسق و گناه است .» و در دیگر روایات بطور کلی از فحاشی و بد دهنی ، ممانعت بعمل آمده و انسانها از دشنام و ناسزاگویی ، حتی به طبیعت بی جان ، باد ، روزگار و مردگان و هرچیز دیگر، باز داشته شدهاند .
از جمله صفات پسندیده و خصال نیکو رسول خدا(ص) آن بود که هرگز بددهنی و ناسزاگویی نمیکرد ؛
« لم یکن رسول اللَّه سبّاباً ولا لعّاناً ولا فحّاشاً »
از مجموعه این روایات و برداشتی که از آیه 108 سوره انعام داشتیم استفاده میشود :
سب و دشنام بطور کلی عمل غیر اخلاقی و مطلقاً جائز نیست و با وجود این ادله قاطع ،چگونه یک مسلمان به خود اجازه میدهد که به مسلمان دیگر فحاشی کند ، و شیعه آگاه که خود را مقید به پیروی از قرآن و سنت پیامبر اکرم و اهل بیت میداند ، هرگز زبان خود را به سب و فحش آلوده نمیکند .
-1شیطان : الحجر آیه 35 و آیه 78
-2کافرین : البقره آیه 161 و الأحزاب آیه 64
-3مشرکین و منافقین : الفتح آیه 8 والتوبه آیه 68
-4 ظالمین : هود آیه 18 و غافر آیه 52
-5مفسد فی الارض : پیمان شکنان و کسانی که قطع صله رحم میکنند الرعد آیه 25
- 6 دروغگویان : ال عمران آیه 61
-7یهود و اصحاب السب : المائده آیه 78 و النساء آیه 47
-8کتمان کنندگان حقیقت : البقره آیه 159
-9بهتان زنندگان به زنان پاکدامن : النور آیه 23
-10آزار دندگان به پیامبر(ص) : الأحزاب آیه 57
-11قاتل مؤمنین : النساء آیه 93
12- جهنمیان : الأعراف آیه 38
سب و لعن در اسلام
موضوع سب و لعن از مسائل نخستین در جهان اسلام بلکه در عالم بشری و مورد ابتلای جوامع مسلمان و غیرمسلمان میباشد ، و ابعاد اخلاقی، اجتماعی، سیاسی وسیع دارد، که قابل بحث و بررسی فراوان میباشد. این موضوع حداقل در درون جامعه اسلامی و در برخورد با پیروان مذاهب و مسالک مختلف مطرح و مورد ابتلاء بوده و هست.
گروه فرهنگی مشرق- نمی دانم به جز رهبرمان که مدام به گوشمان می خواند اتحاد بین شیعه وسنی … کس دیگری با دقت نظر به این وقایع فجیع فکر کرده؟ کسی به چرایی این ماجراها اندیشیده؟ وقتی مراجع تقلید بزرگوار ما که عمر خودشان را در حوزه علمیه، پای درس و بحث دین گذاشته اند، در انزوا قرار بگیرند، وقتی بعضی ها حرف های رهبرمان را خریدار نباشند، افرادی آخوند نما ظاهر میشود که هر فردي را كه شبكه او را مورد نقد قرار دهد، كم عقل، دروغ گو و دشمن اهل بيت ميداند. براي او مرجع تقليد، متخصص و بي سواد در اين جهت تفاوتي ندارند.
عباراتي از اين قبيل كه روحانيون سواد ندارند و عبارات مشابه، در سخنان شان زياد ديده ميشود. براي سب صحابه هيچ حد و مرزي را نميشناسد و براي ايراد تهمت به صحابه از هر کتابی که دلش بخواهد سند ومدرک رو می کند. اگر میخواهید توهین ببینید و بشنوید کافی است شبکه های شیعی که به نام شیعه دارند کار می کنند در شبکه های ماهواره ای ببینید.
اما مسئله مهم این است که متأسفانه موضوع سّب و لعن کاملاً ، تفکیک نشده و در مواردی خلط مبحث شده ، بطوری که عدهای با حسن نیت لعن و ناسزا را هردو، فی حد نفسه عملی ممنوع میانگارند ، در صورتی که این دو باهم در مفهوم و حکم متفاوتند و هرکدام مصادیق متفاوت خود را دارند .
چنانکه قرآن تصریح دارد ، سب و ناسزا حتی به دشمن بدخواه و کافر مطلقاً ممنوع است .
اما لعن در مواردی مجاز است و موارد مجاز و عدم جواز آن در قرآن و سنت به تصریح آمده .است
بنابراین جا دارد که سب و لعن را از دیدگاه قرآنی لغوی و اخلاقی و تاریخی و روائی و فقهی مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم و به تفاوت معنوی و حکمی بین آنها توجه کنیم و به ذکر موارد و مصادیق هرکدام بپردازیم:
اول با یک سوال این گزارش را شروع می کنیم.
لعن به چه معناست؟ و ارتقاء درجه ایمانی انسان به لعن بستگی دارد یا نه؟ و چگونه باید لعنت کنیم؟
لعن به معنای دورباش از رحمت الهی است. بطور کلّی در جهت گیری اعتقادی انسان، دو عنصر مهمّ نقش اصلی را دارند اوّل: عشق و علاقه نسبت به مکتب و شخصی که مکتب به او منتسب است، دوّم: عدم تمایل قلبی و نفور نسبت به مخالف مکتب و اعتقادات مباین و مقابل آن.
طبیعی است اعتقاد به راه و یا فردی که متولّی آن مسیر و مکتب است بدون یکی از این دو اصل مطلب را ناتمام و ناقص می گرداند و لذا دو اصل تولّی و تبرّی در فروع دین تشریع شده است و این یک مسأله فطری و عقلانی است.
درقرآن کریم نیز نسبت به مکتب و اولیای دین و در نهایت ذات پروردگار این علاقه و عشق وبرتری بسیار آمده و همینطور اظهار برائت از مخالفین چه مشرکین و چه غیر آنان و لعن و دورباش نیز بسیار است و نیز در مکتب اهل بیت علیهم السّلام به این دو اصل بسیار تأکید شده است. بنابراین در همه موارد که پای اعتقاد و یک باور دینی در زندگی انسان به میان می آید انسان ناچار باید از این دو اصل پیروی نموده تا قدم خود را در این راستا ثابت تر و پایدار تر بگرداند.
علت برخی بلاها
جرعه ای از بیانات حضرت آيت الله ناصري
علت برخی بلاها
خدا هم با بعضی از بندههایش همین کار را میکند، میبیند که این بنده خیلی دارد پرت میرود. یک بلا برای او میفرستد؛ یک کسالت برای او میفرستد.
دکترها هم میگویند: ما نمیدانیم چه مشکلی دارد، این دیگر به خود میآید و مستقیم در خانۀ خدا میرود، عرض میکند: خدایا من آمدم؛ دست من و دامن تو و یک انقلابی در او ایجاد میشود. بلا خیلی خوب است، دردمندی خیلی خوب است.
پیرمردی هم خیلی خوب است آقا. خدا میداند! انسان میفهمد که هیچ ُپفی نیست و ضعیف است آقا. تا جوان بود یک ادعایی داشت، اما حالا دیگر خیر آقا. هیچ خبری نیست. لذا میگوید خدایا آمدم، قبولم کن،
خدا هم میگوید: باشد آقا مال بد بیخ ریش صاحبش،
مال خودم هستی بیا.
برو در خانۀ او، تو را میپذیرد. خدا شاهد است تو را قبول میکند
امیدبخشترین آیه قرآن
امیدبخشترین آیه قرآن کدامست؟
بشْر بن شریح بَصری گوید: به حضرت امام محمّد باقر علیهالسّلام گفتم:
کدامیک از آیات در کتاب خدا نزد شما امید بخشتر است؟!
حضرت گفتند: قوم شما در این مسأله چه میگویند؟!
من گفتم: میگویند این آیه که:
یا عِبَادِی الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَی أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِن رَحْمَةِ اللَهِ
ای بندگان من که بر جانهای خود اسراف ورزیدهاید، از رحمت خدا ناامید نباشید که خداوند جمیع گناهان را میآمرزد.
حضرت گفتند: امّا ما اهل بیت این را نمیگوئیم.
من گفتم: پس شما در این امر چه میگوئید؟!
حضرت گفتند: این آیه که:
وَ لَسَوْفَ یعْطِیک رَبُّک فَتَرْضَی
و هر آینه بزودی خداوند به تو ایپیامبر آنقدر میبخشد که تو راضی خواهی شد.
و آن بخشش عظیم شفاعت است، والله شفاعت است. والله شفاعت است.
بحار الأنوار، ج8، ص57
حدیث
امام_شناسی
برخورد بهلول با امام حسن عسکری (علیه السلام)
نوشته اند بهلول كه تا زمان #امام_حسن_عسکری (عليه السلام) در حال حيات بود روزي در سامراء از كوچه اي ميگذشت ديد چند كودك با هم بازي ميكنند و كودكي نيز (ابومحمد عليه السلام) در كناري به حالت تحسر ايستاده است.
بهلول نزديك او شد و گفت آيا ميخواهي از اين اسباب بازي كه كودكان دارند براي تو هم بخرم كه با آن بازي كني؟
كودك پاسخ داد:
اي كم خرد ما را براي بازي نيافريده اند!
بهلول گفت:
پس براي چه آفريده اند؟ فرمود براي كسب علم و عبادت!
بهلول پرسيد از كجا ميگوئي؟
كودك فرمود از قول خداوند كه فرمايد: افحسبتم انما خلقناكم عبثا و انكم الينا لا ترجعون[۱]
(آيا گمان ميكنيد كه شما را بيهوده آفريده ايم و شما به سوي ما بازگشت نخواهيد نمود؟)
بهلول تقاضا نمود كه او را موعظه كند امام حسن عسكري عليه السلام او را با بياني موعظه و نصيحت فرمود و آنگاه آن حضرت به حال بيهوشي به زمين افتاد و چون به هوش آمد بهلول گفت تو را چه حالتي روي داد تو كوچكي و تو را گناهي نيست.
فرمود:
اي بهلول كنار برو من مادرم را ديدم كه هيزمهاي بزرگ را ميسوزانيد و آنها شعله ور نمي شدند مگر با هيزمهاي كوچك و من ميترسم كه از هيزمهاي كوچك جهنم باشم! [۲]
-سوره مؤمنون آيه ۱۱۵.
۲-نور الابصار شبلنجي ص ۱۸۳ نقل از درر الاصداف.
نظر مراجع تقلید درباره عید الزهرا
نظر مراجع تقلید را درباره عید الزهرا بخوانید:
نظر آيت الله بهجت درباره عيد الزهرا [جشن عيد الزهراء ، عيدالزهرا فرحه الزهرا] :
آية الله محمدتقي بهجت (ره) درباره برگزاري مجالس به مناسبت حضرت زهرا سلام الله علیها (عیدالزهراء ) توصیه مي فرمودند كه به بیان فضایل اهل بیت (ع) بویژه حضرت زهرا (س) و بيان حدیث ثقلین پرداخته شود. به فرموده ايشان شيوه مرحوم آيت الله بروجردی رحمه الله نیز همين بوده است ؛ يعني بیان مشترکات میان شيعه و اهل تسنن و ترک مطاعن و مثالب یا لعن و سب آشکار .
آیت الله بهجت درباره برخي از رفتارها به نام عيدالزهرا فرمودند : ” چه بسا … این کارها موجب اذیت و آزار و یا قتل شیعیانی که در بلاد و کشورهای دیگر در اقلیت هستند گردد در اینصورت اگر یک قطره خون از آنها ریخته شود ما مسبب آن و یا شریک جرم خواهیم بود. “
آيت الله بهجت بر ضرورت دقت شيعيان در گفتار و رفتار تاكيد بسیاري داشتند كه مبادا موجب تحريك اهل سنت شود و بسيار بر تقیه عملی و قولی تاکید مي كردند اما تقیه و تزلزل قلبی را حرام می دانستند.
نظر آیت الله وحید درباره لعن:
حضرت آیتالله شیخ “حسین وحید خراسانی” در درس خارج فقه، بیاحترامی به خلفای اهل سنت را مردود دانست و از شاگردان خود خواست از این گونه اعمال خودداری کنند.
گفتنی است که در حاشیه برگزاری درس خارج فقه حضرت آیتالله وحید خراسانی، ایشان با نهی از بیاحترامی به خلیفه دوم اهل سنت، از شاگردان خود خواست همانند گذشته، از توهین به خلفای اهل سنت پرهیز کنند.
ماجرا از آنجا آغاز شد که آیتالله العظمی وحید خراسانی در حین درس، روایتی از کتاب تفسیر کبیر امام فخر رازی را قرائت کردند و در حین قرائت این روایت، درباره خلیفه دوم اهل تسنن، عمر بن خطاب، پس از نام ایشان، عبارت (رضیالله عنه) را به کار بردند. پس از این عدهای از طلاب با صدای بلند کلماتی را خطاب به خلیفه دوم بیان کردند که این عمل با واکنش صریح حضرت آیتالله العظمی وحید خراسانی روبهرو شد.
در همان هنگام، این مرجع تقلید شیعیان، با عصبانیت خطاب به طلاب توهین کننده فریاد زدند: مگر نگفته بودم سر درس من از این گونه کلمات به کار نبرید!
استفتاء مقام معظم رهبری، آیات عظام نوری همدانی و مکارم شیرازی درباره «عیدالزهرا»
در بخشی از این کتاب استفتائاتی در این زمینه گرفته شده و آمده است: در قرن های اخیر چنین مرسوم بوده است که عامه شیعیان در روز نهم ربیع - با توجه به نسبتی که به این روز میدهند - توجهی خاص به این روز داشته و مجالسی را در آن تشکیل میدادهاند.
از صحت و سقم این انتساب که بگذریم آن چه موجب نگرانی است انجام اعمال و گفتار خلاف شرعی است که در بعضی از این مجالس صورت میگیرد و از ساحت فرد مسلمان و شیعه اهلبیت(ع) به دور است و آن چه بر این نگرانی میافزاید وجهه شرعی دادن بعضی افراد به این اعمال خلاف شرع است که با بهانه «رفع القلم» و… انجام میگیرد.
متأسفانه در سا لهای اخیر و با امکانات جدیدی هم که به وجود آمده، امکان ضبط تصاویر یا صوت این مجالس برای شرکت کنندگان در آن به سهولت وجود دارد که در بعضی موارد این فیلم ها و صوتها به کشورهای مجاورمان که شیعیان و اهل تسنن در کنار یکدیگر زندگی میکنند زندگی می کنند نفوذ یافته و باعث ایجاد فتنه و ریختن خون پاک شیعیان آن منطقه گردیده است.
آیتالله خامنهای در پاسخ به این استفتا مینویسند: هرگونه گفتار یا کردار و رفتارى که در زمان حاضر سوژه و بهانه به دست دشمن بدهد و یا موجب اختلاف و تفرقه بین مسلمین شود شرعاً حرام اکید است.
آیتالله نوری همدانی نیز مینویسد: چیزی به عنوان رفع قلم در روز به خصوصی نداریم و مسلمانان باید از تفرقه بپرهیزند و از هر چیزی که موجب وهن مذهب می باشد جداً اجتناب نمایند.
آیتالله مکارم شیرازی در پاسخ خود به این استفتا مرقوم کرده است: اولاً: روایتی با عنوان رفع قلم در آن ایام مخصوص در منابع معتبر نداریم. و ثانیاً بر فرض چنین چیزی باشد که نیست مخالف کتاب و سنت است و چنین روایتی قابل پذیرفتن نیست و حرام و گناه در هیچ زمانی مجاز نیست
هم چنین سخنان رکیک و کارهای زشت دیگر. و ثالثاً: تولّی و تبرّی راههای صحیحی دارد نه این راههای خلاف.