منتــــــظر طلـــــــــــوع

انسان برتر است يا ملك‏

در كتب كلامي و شرح جوامع روايى اختلاف است كه آيا انسان افضل است يا ملك.
خداوند مى‏فرمايد: وَ فَضَّلْناهُمْ عَلى‏ كَثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضِيلًا (اسرا: 70)
مرحوم خواجه در تجريد مى‏فرمايد:
«و هو (يعنى نبيّ، انسان) افضل من الملائكة لوجود المضاد»
يعنى وجود ضد در انسان، كه انسان با خواسته‏هاى نفسانى كه ضد و دشمن هم خانه‏اند مى‏جنگد و صاحب نفس مطمئنه مى‏شود , به خلاف ملائكه كه ضد ندارند.
پس آن كه مجاهد است بر اين فضل دارد.
فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجاهِدِينَ عَلَى الْقاعِدِينَ أَجْراً عَظِيماً (نساء: 95)

شيخ أكبر گويد: نص الهى‏ أَمْ كُنْتَ مِنَ الْعالِينَ‏
حاكى است كه ملائكه عالين يعنى مهيمين بهتر از بنى آدمند.
و در فتوحات گويد:
رسول اللّه (ص) را ديدم و از او سؤال كردم آيا انسان افضل است يا ملائكه.
در جواب فرمود: آيا نشنيدى كه خداوند مى‏گويد: «من ذكرني في نفسه ذكرته‏ في نفسي و من ذكرني في ملإ ذكرته في ملإ خير منهم» پس من از شنيدن اين جواب خوشحال شدم و اين ملئى كه بهتر از بنى آدم است ملائكه عالين‏اند.

قيصرى گويد:
اين فضل ملك بر انسان به حسب عموم افراد انسان است نه به حسب خصوص
زيرا در ميان انسانها كسانى هستند كه خليفة اللّه‏اند و جامع جميع صفات كماليه كلمات وجوديه‏اند و هيچ موجودى بجز انسان را چنين مرتبت و منزلت نيست چه نص قرآن است كه همه غير از انسان مقام معلوم دارند، اما انسان را حد وقوف و مقام متعين نيست و اين چنين اشخاص منتخب منتجب در ميان انسانها افضل از جميع ما سوى اللّه هستند مطلقا
از آنان كه بگذريم ديگران را بايد دو دسته كرد
عده‏اى در قوس صعودى ترقى و تعالى‏اند كه بعضى‏ها هم وزن ملائكه سماوى و ارضى و بعضى برتر از آنها و ملائكه فوق آنها و ما دون ملائكه مهيمين و عالين‏اند و دسته ديگر در قوس نزولى قرار گرفتند كه تا ثُمَّ رَدَدْناهُ أَسْفَلَ سافِلِينَ‏ قرار مى‏گيرند.
آن قوس را درجات متفاوت است و اين قوس را دركات متنازل.

اين خلاصه و عصاره مباحثه و مشاجره بحث افضل بودن ملك بر انسان يا انسان بر ملك است.

_____________________
#ممدالهمم_در_شرح_فصوص_الحکم
حضرت علامه حسن زاده ی آملی حفظه الله